6. Sınıf Sabit Süratli Hareket Konu Anlatımı

HAREKET NEDİR?

Bir cismin sabit kabul edilen bir noktaya göre yerinin zamana karşı değişimine hareket adı verilir. (bkz: hareket nedir?) Evrende yer alan tüm varlıklar, sürekli bir hareket halindedir. Dünya’nın kendi ekseni etrafındaki dönüşü bu duruma örnektir.

SÜRAT NEDİR?

Başlama yerleri aynı olan bisiklet yarışçılarından biri parkuru birinci bitirmiştir. Bu yarışmacının rakiplerini geçerek parkuru birinci bitirmesinin en önemli sebebi sizce ne olabilir?

• Hareketli bir cismin birim zamanda aldığı yolu gösteren büyüklüğe sürat adı verilir.
• Sürat, bir saniyede alınan yol veya bir saatte alınan yol olarak da ifade edilebilir.
• Bir cismin süratini bulabilmek için cismin aldığı yolu ve bu yolu ne kadar sürede tamamladığını bilmek gerekir. Bu öğeler de mutlaka birimle ifade edilmelidir.
• Sürat, yalnızca bir sayı ve bir birimle ifade edilen bir büyüklüktür. (skaler büyüklük)

Alınan Yol Birimi

• Alınan yol birimleri; santimetre (cm), metre (m), kilometre (km)’dir.

Zaman Birimi

• Zaman birimi; saniye (sn), dakika (dk), saat (sa)’dir.

Sürat Birimi

• Sürat, bir cismin hareketi boyunca aldığı toplam yolun, cismin toplam hareket süresine bölümü ile bulunur.
• V: Sürat, x: Alınan yol, t: Zaman
• V= x/t, Sürat = Alınan yol/Zaman

Sürat Birimleri

• Yaygın olarak kullanılan sürat birimleri metre/saniye (m/sn) ve kilometre/saat (km/sa)’tir.
• Sürat hesaplamalarında verilen değerler farklı birimlerden ise uzunluk ve zaman birimleri çevirimleri yapılır.

Yol Birimleri

• 1 km = 1000 m, 1 m = 100 cm’dir.

Zaman Birimleri

• 1 sa = 60 dk
• 1 dk = 60 sn
• 1 sa = 60 dk = 3600 sn’dir.

Sabit Süratli Hareket

• Bir cismin sürati, hareketi süresince sabit kalıyorsa ve cisim bu şekilde ilerlemeye devam ediyorsa cismin bu hareketine sabit süratli hareket adı verilir.
• Sabit süratle hareket eden cisim eşit zaman aralıklarında eşit yol alır.
• Sabit süratli cismin sürati; hareketi boyunca değişmez, aynı (sabit) kalır.

Ortalama Sürat

• Hareketlinin toplam katettiği yolun, toplam zamana bölünmesiyle bulunur. (bkz: ortalama sürat)

Aynı noktadan aynı anda koşuya başlayan yarışmacılardan bitiş çizgisine ilk ulaşanın en süratli olduğunu söyleriz. Çünkü aynı mesafeyi sürati fazla olan daha kısa sürede alır.

Aynı noktadan aynı anda yola çıkan araçlardan bir saatin sonunda en fazla yol alan araç daha süratlidir. Çünkü aynı zaman aralığında sürati fazla olan araç daha fazla yol alır.

Formula-1 yarışlarında sıralama turlarında, yarışçılar aynı parkuru daha kısa sürede tamamlamak için çalışırlar. (bkz: günlük hayattan sürate örnek)

Yol-Zaman ve Sürat-Zaman Grafiklerinin Çizimi

Yol, zaman ve sürat arasındaki ilişki, hem tablo hem de grafik üzerinde de gösterilebilir.

Grafik Nasıl Çizilir?

1. Birbirini 90° lik açıyla kesen 2 doğru çizilir. Yatay doğru ve dikey doğru belirtilip kavramlar ve birimler yazılır.
2. Doğrular ölçeklendirilir.
3. Tablodaki veriler grafiğe kaydedilir.
4. Noktalar birleştirilerek grafik oluşturulur.

Yol-Zaman Grafiği Çizimi

• Hareketli, hareketi süresince eşit sürelerde aynı mesafe yol alır. Buradan da süratinin sabit olduğu sonucu çıkartılır.
• Hareketlinin yol-zaman grafiğinden sürati hesaplanır.
• Grafik üzerinden seçilen herhangi bir noktanın zaman ve yol eksenlerini kestiği noktalar bulunur ve bu noktalara karşılık gelen değerler sürat formülünde (sürat= alınan yol/zaman) yerine yazılarak sürat hesaplanır.

1. Yatay ve dikey doğrular çizilir. Yatay doğruya zaman (sn), dikey doğruya alınan yol (m) yazılır ve birimleri belirtilir.
2. Tabloda verilen en alt ve en üst değerler dikkate alınarak eksenler orantılı bir şekilde ölçeklendirilir. Burada yatay ve düşey eksenler birbirinden bağımsız olarak ölçeklendirilebileceği unutulmamalıdır.
3. Tablodaki veriler grafiğe kaydedilir. Yatay ve düşey doğruların kesişim noktaları belirtilir.
4. Noktalar birleştirilerek grafik tamamlanır.

Sürat-Zaman Grafiği Çizimi

• Hareketli, hareketi süresince eşit sürelerde aynı mesafe yol alır. Buradan da süratinin sabit olduğu sonucu çıkartılır.
• Zaman değişse bile süratte bir değişiklik meydana gelmez.
• Hareketlinin sürat-zaman grafiğinden aldığı yol hesaplanır.
• Sürat-zaman grafiğinin altında kalan alan hareketlinin aldığı yolu bulmamızı sağlar.

1. Yatay ve dikey doğrular çizilir. Yatay doğruya zaman (sn), dikey doğruya sürat (m/sn) yazılır ve birimleri belirtilir.
2. Tabloda verilen en alt ve en üst değerler dikkate alınarak eksenler orantılı bir şekilde ölçeklendirilir. Burada yatay ve düşey eksenler birbirinden bağımsız olarak ölçeklendirilebileceği unutulmamalıdır.
3. Tablodaki veriler grafiğe kaydedilir. Yatay ve düşey doğruların kesişim noktaları belirtilir.
4. Noktalar birleştirilerek grafik tamamlanır.

Sabit Süratli Hareket Konu Sonu Testi

1-) Aşağıdakilerden hangisi süratin tanımıdır?

A) Birim zamanda alınan yoldur.
B) Birim zamanda yapılan yer değiştirmedir.
C) Bir cismin hareketini, hızını ve şeklini değiştiren etkidir.
D) Yönü vardır.

2-) Aşağıdakilerden hangisi süratin birimidir?

A) sa/m
B) sn/km
C) sn/m
D) km/sa

3-) Aşağıda A, B ve C araçlarının K noktasından L noktasına gidiş süreleri verilmiştir. Buna göre A, B ve C araçlarının süratlerinin fazla olandan az olana doğru sıralaması hangi seçenekte doğru olarak verilmiştir?

A) A>B>C
B) A>C>B
C) C>A>B
D) C>B>A

4-) Bir cismin süratini bulabilmek için aşağıdakilerden hangisinin bilinmesine gerek vardır?

A) Alınan yol-Zaman
B) Yön-Doğrultu
C) Kuvvet-Newton
D) Doğu-Kuzey

5-) 500 metrelik parkuru 30 saniyede koşan atlet, aynı parkuru 20 saniyede koşan atletten daha süratlidir.

A) Doğru
B) Yanlış